Tijdens een studiedag raakt een leerkracht van groep 8 geïnspireerd door het visualiseren met behulp van een mindmap en een mindscape van informatie om beter te kunnen onthouden en reproduceren. Haar leerlingen hebben moeite met het gebruiken van het werkwoordschema tijdens de spellingsles en de toepassing tijdens dictee en schrijfopdrachten.

Bij een mindmap maak je gebruik van een bepaalde structuur maar bij een mindscape mag je zelf helemaal bepalen hoe je de inhoud visualiseert. Ze gaf de leerlingen de opdracht om het werkwoordschema te personaliseren. Iedereen maakt een eigen mindscape van het schema en zorgt ervoor dat de informatie die je nog niet verinnerlijkt hebt goed zichtbaar is. De resultaten zijn verbluffend. De kinderen werken zeer gemotiveerd en zijn trots op het resultaat.

Niet werken om te leren

Om dit leerproces te verdiepen vraagt ze na enkele dagen de leerlingen om hun visualisering, zonder te kijken naar het origineel, opnieuw te maken en dan aan te geven wat ze daarvan geleerd hebben. De kinderen reageerden met verbazing en enig verzet. Ze hadden toch de taak al gedaan, waarom dan nogmaals iets maken wat al af is? Hier zien we wat de ‘op activiteiten gerichte manier van werken’ doet met kinderen. In het educatieve systeem hebben we het werken met methodes zo doorgevoerd dat leerkrachten en kinderen niet meer werken om te leren maar om de methode af te krijgen. Heb je alles gedaan dan ben je klaar….

De leerkracht pakt dit geweldig op met de kinderen en maakt van het reproduceren van de mindscape een zelfcorrigerend systeem.

• Als je de mindscape niet kunt reproduceren is jouw schema nog niet verinnerlijkt en kun je het niet gebruiken als je het nodig hebt tijdens het taalkundig en redekundig correct schrijven van een tekst of het uitvoeren van een dictee of opdracht bij werkwoordspelling.
• Wanneer je de tweede keer iets mist dan verbeter je dat met een andere kleur zodat het zichtbaar blijft wat je geleerd hebt.
• Als je de mindscape een derde keer maakt weet je waar je op moet letten. Lukt het dan wel is de bevestiging van je leerproces binnen. Hoe beter je de mindscape kunt herhalen hoe makkerijker je deze als bron kunt gebruiken bij je schriftelijke taalgebruik.

Het blijkt dat sommige leerlingen hun ontwerp aanpassen en verbeteren. Voor een leerling was het veel te gedetailleerd. Hij kon het niet reproduceren. Een ander was heel tevreden over het ontwerp en paste het niet verder aan. De leerlingen gebruiken het schema heel bewust in de verwerking van de opdrachten. De leerkracht vraagt de kinderen welk schema voor hen het beste werkt.

Eigen schema

In de reflectie geeft 75% van de kinderen aan dat ze liefst met het eigen schema werken. Dat is het schema dat ze snappen en wat herkenbaar is. Het is gepersonaliseerd door het gebruik van eigen perspectieven, kleuren en afbeeldingen. “Dit zou je al een groep 7 moeten maken.”, was de constatering van een leerling.

Het is voor kinderen, maar niet alleen voor kinderen, een hele opgave om het schema van iemand anders te verinnerlijken. Het gehele curriculum is in de afgelopen jaren verbeterd om een optimale opbrengst bij kinderen te kunnen realiseren. Als het werken in de klas en de school op activiteiten gericht is dan is de methode een prima middel. Maar als het werk in de klas en de school gericht is op leren dan moeten kinderen zelf lerend in een proces de inhoud verinnerlijken en een eigen schema kunnen maken. Na verloop van tijd zullen ze ontdekken dat het schema van een ander ook kan werken maar dat is de opbrengst van het leerproces gericht op optimale ontwikkeling.