De Lerende Organisatie: wat is jouw aspiratie?

De Lerende Organisatie is gebaseerd op drie pijlers: aspiratie, reflectieve conversatie en begrijpen van complexiteit. Drie onderdelen die niet op zichzelf staan. Ze hangen met elkaar samen en beïnvloeden elkaar. Dat begint bij aspiratie: de wil om iets te bereiken, het streven, het ‘ver-weg-perspectief’, de stip op de horizon. Wat vind jij werkelijk belangrijk en wat doe je daarmee in je leven?

► Lees ook deel 1: De Lerende Organisatie, iets van de vorige eeuw?

Als kind wilde ik boswachter worden. De natuur boeide me mateloos en dat is niet verminderd. Op weg van school naar huis vond ik een vleermuis in een beukenhaag. Thuis aangekomen stopte ik hem in een vogelkooi. Na een kort moment van genieten van dit prachtige wezentje kroop de vleermuis tussen de tralies van het kooitje en fladderde naar het raam en bleef hangen in de vitrage. Moeder was er niet blij mee en ik moest de vleermuis weer terugbrengen waar ik hem gevonden had. Ik leerde dat mijn vleermuis niet van mij was en thuishoorde in de natuur. Maar ik leerde ook dat hij een veel kleinere opening nodig had dan ik voor mogelijk had gehouden…

Richtingwijzer

Als je geen aspiratie hebt, word je geleefd door de omstandigheden, de waan van de dag. Ben je de architect van je leven of het slachtoffer? Waar laat je je door leiden? Iedereen heeft ooit een moment van aspiratie gehad. Het komt in je leven zonder plan of bedoeling. Het is opeens aanwezig en het geeft richting aan je ontwikkeling.

Een prachtig voorbeeld is ‘Ryan’s well’. Ryan hoort als 6-jarige op school dat in andere landen mensen geen schoon water hebben en dat er geld nodig is voor een bron. Hij besluit geld in te zamelen. Zijn ervaring leidt tot het besef dat je als mens het verschil kunt maken, jong en oud. De vraag die jij jezelf kunt stellen: “Wat is mijn aspiratie? Heb ik nog steeds verbinding met mijn aspiratie of is deze door de waan van de dag naar de achtergrond geraakt?”

Aspiratie: het streven, de wil om iets te bereiken

Aspiratie is niet alleen persoonlijk, maar ook gezamenlijk. Wat is de aspiratie van je team en van jouw organisatie? De meeste organisaties vertalen aspiratie in een missie en visie. De missie is de opdracht van je organisatie en de visie is de manier waarop je die opdracht wil realiseren. Dat je daarin de aspiratie verwerkt is prima. Maar het risico is groot dat het blijft bij een aspiratie die alleen op papier is vastgelegd.

Het gaat niet om wat daar staat, maar om wat de aspiratie doet. In de waan van de dag verdwijnt de aspiratie naar de achtergrond. Duurt dat te lang? Dan wordt het routine om de waan van de dag hanteerbaar te houden. Precies dit is een van de belangrijkste redenen waarom jouw baan haar charme verliest!

Hoe bepaal je een gezamenlijke aspiratie?

Een gezamenlijke aspiratie is een mix van alle persoonlijke aspiraties van betrokkenen. Het gaat niet om de optelsom van die aspiraties, maar om het samenhangende geheel. Het geheel is namelijk meer dan de som der delen.

Stap 1 is dat iedereen zijn persoonlijke aspiraties deelt. Wat wil jij realiseren? Wat is jouw streven? In deze tijd van individualisme is het belangrijk om een gezamenlijk referentiekader te gebruiken gebaseerd op drie uitgangspunten:

• Zorg goed voor jezelf
• Zorg goed voor de ander
• Zorg goed voor deze plek

Ook deze uitgangspunten hangen met elkaar samen. Het kan dus niet zo zijn dat iemand alleen zichzelf als belangrijkste streven ziet. Het ‘zelf’ heeft altijd te maken met de ander en de plek. De plek kun je benaderen vanuit de eigen leefomgeving of het universum. Voor zelf en de ander geldt dat je jouw ego mag parkeren voor het grote geheel.

Wat is de juiste volgorde in het proces?

Het proces om te komen tot een gezamenlijke aspiratie vraagt om uitleg én aandacht. Volgens het kader van de Lerende Organisatie creëer je de gezamenlijke aspiratie door de persoonlijke aspiraties aan het grotere geheel te verbinden. Wat zijn de samenhangende hoofdzaken in de persoonlijke aspiraties en kun je daarmee het team dienstbaar maken aan de opdracht van de organisatie?

Maar: in veel organisaties verloopt het proces andersom.

Je ziet dan dat een deel van het team de aspiratie beschrijft. Pas daarna krijgt de rest de vraag of ze het ermee eens zijn en zo ligt er plotseling een gezamenlijke aspiratie. Elke vier jaar maakt het schoolbestuur een koersplan en de school een schoolplan. Daarin staan de aandachtspunten op het gebied van innovatie en ontwikkeling.

Voorbeelden

1. In een kleine en in een grote organisatie is bovenstaand proces niet de optimale werkwijze. Neem bijvoorbeeld de Sustainable Development Goals. Deze zijn in 2015 samen gecreëerd in de Verenigde Naties en vastgesteld door meer dan honderd landen. Ze moeten vóór 2030 zijn gerealiseerd, maar halverwege het proces wordt geconstateerd dat de doelen niet haalbaar zijn. Er ontstaat een aanvullende beweging: de Inner Development Goals. Er moet iets gebeuren in mensen zelf zodat de verandering ook op andere niveaus kan plaatsvinden.

2. IKC Leuken in Weert heeft onlangs zijn waarden mooi gevisualiseerd.

Mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden. Dat geldt ook voor jouw team en het systeem waarmee je werkt. Maar wat als deze tijd een andere benadering vraagt? Wat als je bij de persoonlijke aspiratie begint en die verbindt met de mensen om ons heen? Deel wat jouw aspiratie is en hoe deze aspiratie bijdraagt aan het goed zorgen voor de ander en deze plek. Met de opbrengst van deze gesprekken creëer je samen de aspiratie van de organisatie. Wat als je er een samenhangend geheel van kunt maken en dat in het proces van de organisatie tot werkelijkheid kunt maken?

Niet structuur, maar de mens als basis

Volgens de Lerende Organisatie vormen de persoonlijke aspiraties van alle betrokkenen samen de bron voor de gezamenlijke aspiratie. Al die aspiraties samen zijn de hefboom voor innovatie en ontwikkeling. In dit proces staat de mens centraal en is de structuur ondersteunend voor het proces van organisatie. In de huidige werkelijkheid staat helaas vaak de structuur centraal. Met als gevolg dat je de menselijkheid en verbinding verliest.

Eén belangrijk verschil tussen structuur en organisatie is allesbepalend. Wanneer alle persoonlijke aspiraties bekend zijn en in de administratie een plek hebben gekregen, is voldaan aan de opdracht van de gesprekscyclus. Als het team de aspiratie die op papier staat heeft geaccordeerd, is voldaan aan de opdracht in het kader van planmatig handelen. Ogenschijnlijk is aan alle voorwaarden voor ontwikkeling voldaan als het koersplan en het schoolplan formeel zijn vastgesteld. Dat klopt wat betreft de structuur, maar het geeft je géén garantie voor ontwikkeling.

Deel 3 van de Lerende Organisatie: de kloof

Aspiratie leidt pas tot ontwikkeling binnen het proces van organisatie. Daar worden alle elementen met elkaar in samenhang en verbinding gebracht. Meer over die samenhang van de organisatie deel ik in een volgende blog: Het voeren van een goed gesprek. Dit is het gesprek over de kloof tussen de aspiratie en de actuele werkelijkheid. Hoe groot is de kloof en wat kun je doen om die te overbruggen?

Wil je jouw reactie delen? Stuur mij een bericht via guusgeisen[at]autopoiesis.nu.